NATO je tiho, ali suštinski promijenio pravila angažovanja, dozvolivši državama članicama da samostalno odluče o odgovoru na prijetnje u svom vazdušnom prostoru – uključujući i mogućnost obaranja ruskih vojnih aviona bez prethodnog konsenzusa svih saveznika.
Kako prenosi francuski list Le Monde, odluka je usvojena na vanrednom sastanku Sjevernoatlantskog savjeta (NAC) 23. septembra, a dolazi nakon niza incidenata s ruskim dronovima i lovcima iznad teritorije NATO-a, uključujući upad dronova 9. septembra i narušavanje vazdušnog prostora Estonije 19. septembra.
General Aleksus Grinkevič, novoimenovani komandant savezničkih snaga NATO-a, izjavio je da je dosadašnja praksa presretanja ruskih aviona više nije jedina opcija, već da države imaju slobodu odlučivanja u slučaju da se osjete napadnutima.
– Radi se o fleksibilnijem pristupu, koji omogućava bržu i odlučniju reakciju – rekao je Grinkevič u intervjuu za Le Monde.
Iako detalji pravila angažovanja ostaju povjerljivi, analitičari napominju da bi ovaj pristup mogao značiti da članice NATO-a imaju pravo oboriti rusku letjelicu ako ona naruši njihov vazdušni prostor.
Rusija upozorava: “To bi značilo rat”
Kremlj je reagirao oštro. Portparol Dmitrij Peskov i ambasador u Francuskoj Aleksej Meškov upozorili su da bi obaranje ruskog vojnog aviona predstavljalo otvoreni ratni čin.
– Ako NATO obori ruski avion pod izgovorom narušavanja vazdušnog prostora, to će značiti rat – izjavio je Meškov za francuski RTL.
Prema pisanju agencije Bloomberg, evropske diplomate su u Moskvi privatno upozorile ruske zvaničnike da je NATO spreman odgovoriti na dalja kršenja zračnog prostora – i vojno, ako bude potrebno.
Podijeljena mišljenja unutar NATO-a
Nova pravila izazvala su različite reakcije među članicama Alijanse.
Donald Tusk, predsjednik Evropskog vijeća, i holandski premijer Dik Skof izrazili su spremnost za vojnu reakciju, uključujući i obaranje letjelica.
S druge strane, njemački ministar odbrane Boris Pistorius i italijanska premijerka Giorgia Meloni pozvali su na oprez, upozoravajući na rizik eskalacije i “upadanje u Putinovu zamku”.
Presedan iz 2015. – primjer ili opomena?
Više zvaničnika podsjetilo je na incident iz 2015. godine, kada je Turska oborila ruski avion Su-24 zbog narušavanja svog vazdušnog prostora na granici sa Sirijom. Taj čin doveo je do ozbiljnog zahlađenja odnosa između Ankare i Moskve, iako je NATO tada iskazao solidarnost s Turskom.
Međutim, dugoročne političke i ekonomske posljedice navele su Tursku da kasnije potraži bliže odnose s Rusijom, što i danas komplikuje poziciju Alijanse prema Moskvi.
Lideri Evropske unije razgovarali su na sastanku u Kopenhagenu o inicijativi za izgradnju tzv. “zida protiv dronova” radi zaštite evropskog vazdušnog prostora od ruskih dronova.
Generalni sekretar NATO-a Mark Rutte ideju je nazvao “pravovremenom i neophodnom”, dok je portparol Kremlja, Dmitrij Peskov, komentarisao:
“Kao što je historija pokazala, zidovi nikada nisu bila dobra rješenja.”
